انواع نقوش ترمه

شناخت انواع نقوش ترمه نقش مهمی در خرید، قیمت گذاری و شناسایی اصالت این کالای ارزشمند و زیبا دارد. از این رو در این مقاله قصد داریم پس از توضیحاتی در مورد تاریخچه ترمه به نقوش آن بپردازیم. پس همراه وبلاگ مادرجون باشید.

تاریخچه ترمه

ترمه از جمله محصولاتی است که در مورد موقعیت مکانی و زمانی پیدایش آن اطلاعاتی در دسترس نیست. زیرا ترمه ایرانی و شال‌های هندی هر دو از تاریخچه طولانی برخوردارند. اما اینکه این هنر از ایران به هند رفته یا از هند به ایران آمده مشخص نیست. البته بسیاری از کارشناسان اذعان دارند که طرح‌های شال کشمیر هند برگرفته از نقوش سنتی ایرانی است. زیرا طرح بته جقه که مشهور ترین طرح این محصول است برگرفته از نماد سرو ایرانی است. نماد سرو از زمان ساسانیان و آیین زرتشت به عنوان درخت مقدس در محصولات ایرانی به جا مانده است. آنچه مشخص است دوران شکوفایی این صنعت دوران صفویه بوده است.

برای مطالعه بیشتر در مورد تاریخچه ترمه اینجا کلیک کنید.

ساختار و شکل انواع نقوش ترمه

شکل و ساختار نقوش ترمه را می توان در دسته های زیر تقسیم بندی کرد:

• • طرح بندی:

این ساختار شبیه لانه های زنبور بوده و گاهی به صورت مربع، مستطیل یا لوزی می‌باشد. این ساختار در ترمه کشمیری و ایرانی مشترک است.

• • راه راه:

در این ساختار نقوش به صورت خط هایی عمودی یا مورب طراحی می‌شوند. خط های عمودی یا مورب با پهنای متفاوت، خط های عمودی رنگارنگ و خط های عمودی دو رنگ از جمله متداول‌ترین طرح‌های این ساختار هستند.

انواع نقوش ترمه

نقوش ترمه دارای قدمت بسیار زیادی هستند. در گذشته این نقوش به صورت سینه به سینه و به صورت ذهنی از استادی به استاد دیگر منتقل می شده است. به صورت کلی این نقوش را می توان به موارد زیر دسته بندی کرد:

• • نقوش تزئینی

این نقوش شامل خطوط صاف و مورب مانند شاخ گوزنی می شود.

• • نقوش گیاهی

این نقوش شامل انواع گل، بته و دسته گل می شود.

• • نقوش انسانی و حیوانی

این نقوش شامل استفاده از انسان و حیواناتی مانند طوطی، طاووس، مرغ و خروس می شود.

رایج ترین نقوش ترمه:

در واقع لغت ترمه لغتی هندی است و به معنی درخت سروی می باشد که نوک آن بر اثر باد خمیده شده باشد. به همین جهت نقش‌های روی این پارچه را به شکل سروهایی با نوک خمیده انتخاب کرده‌اند که آنها را بوته می نامند. طرح و نقش ترمه،اصلی‌ترین عامل ارزشمند شدن این منسوج زیبا است.

• • بته جقه

کارشناسان معتقدند که نقش بته جقه در ترمه از سرو ایرانی الهام گرفته شده که از نمادهای زرتشتی به حساب می آید. از سرو به عنوان نشانه آزادگی ایرانیان یاد می شود که در طرح به نشانه فروتنی، سر خود را پایین آورده است.

از جقه به عنوان نماد آتش نیز یاد می شود؛ آتش وابسته به نور و نشانه دانش، عقل، حکمت و عرفان بوده است. از منظر مذهب زرتشت، آتشی که درون آدمی را پاک می کند. از راه اصول سه گانه اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک بوجود می آید.

تعابیر دیگری که برای طرح بته جقه ذکر شده عبارت است از: گلابی، بادام، نخل و کیسه چرمی

تنها مدرک قدیمی موجود از این نقش، یک قمقمه چرمی است که قدمت آن را 25 قرن تخمین می زنند. این قمقمه در سال ۱۹۴۹ میلادی توسط باستان شناسان روسی از جستجو های دره پازیریک به دست آمده است.

• • گل شاه عباسی

    

گل شاه عباسی یا گلجام گلی مقدس در نزد ایرانیان باستان به شمار می آمد. این گل نشانه طراوت و تازگی در آسیا بود و از آن به عنوان نماد خورشید نیز یاد می شد. استفاده از طرح این گل به زمان هخامنشیان باز می‌گردد و دوره شاه عباس صفوی به اوج زیبایی و بلوغ خود رسید؛ به همین جهت اسم شاه عباس را بر روی آن گذاشته اند.

نقوش شاه عباسی در شکل‌های چهار پر، پنج پر و شش پر در گردش‌های ختایی شکل پیدا می کنند. ختایی به طرح و نقش‌ها و دسته‌های باریک و پیچ گل گفته می شود که نموداری از شاخه طبیعی گیاه را نشان می دهند. ترمه های یزدی اکثرا دارای گل های شاه عباسی هستند.

• • بته خرقه ای

بته ای شبیه به درخت کاج دارای اندازه بزرگ، قد کشیده و انحنای کم را بته خرقه ای می نامند. این نقش بیشتر در ترمه های ساخت کرمان به کار می رود.

• • بته ترمه ای

    

نقش این بته نیز شبیه کاج است با این تفاوت که اندازه کوچکتری نسبت به بته خرقه ای داشته و به صورت دو قلو و سه قلو نیز بافته می شود. درون آن نیز با گلهای شاه عباسی یا گلهای چند پر تزئین می‌شود.

• • بته کشمیری

    

این نقش زمانی ایجاد می‌شود که دو بته کوچک و بزرگ به نحوی کنار هم قرار بگیرند که بته کوچک از کنار بته بزرگ بیرون بیاید. ممکن است این بته ها جدا از هم یا  منظم و درهم کنار هم قرار گیرند. این بته‌ها با نقش هایی از شکوفه ها تزئین می‌شوند.

از جمله نقوش دیگر ترمه می توان به طرح جام، بته اژدری، رضا ترکی، گلزار، قاب قرآن، خجسته، ‌تاجی، بته بادامی، بته سروی، بته بادامی، بته خوابیده، بته تاجی، بته کنگره ای، بته کلاغی، ترمه بند، نقش افشان بند و … اشاره کرد.

جمع بندی

همانطور که در اول مقاله گوشزد کردیم اهمیت نقوش ترمه در تعیین اصالت آن تاثیر زیادی دارد. اما اگر حوصله و زمان ارزیابی ترمه ها را ندارید یا طرح ها شما را گیج می کنند توصیه ما خرید از فروشگاه معتبر مادرجون است.

نکته مهم: قبل از خرید محصولات با مشاورین و کارشناسان مادرجون تماس بگیرید